ฐานข้อมูล เรื่อง พิพิธภัณฑ์เรือนไทยกำเเพงเพชร

ข้อมูลทั่วไป

         จังหวัดกำแพงเพชร เป็นจังหวัดที่มีประวัติความเป็นมายาวนาน ดังหลักฐานที่ปรากฏในสมัยก่อนประวัติศาสตร์หรือในยุคหินใหม่ซึ่งมีอายุกว่า 2,000 ปี และมีพัฒนาการต่อมาในสมัยทวาราวดี สมัยสุโขทัย จนถึงสมัยอยุธยา จึงทำให้จังหวัดกำแพงเพชร มีประวัติความเป็นมา อันยาวนานและอุดมไปด้วยมรดกทางวัฒนธรรมต่าง ๆ ทั้ง โบราณสถาน โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ ตลอดจนประวัติศาสตร์ภูมิหลังของบ้านเมือง สังคม จารีตประเพณีของผู้คน และเรื่องราวหลักฐานทางศิลปะ โบราณคดี อันเป็นเสน่ห์และเอกลักษณ์ประจำท้องถิ่น เมื่อเวลาและสถานการณ์ต่าง ๆ เปลี่ยนแปลงไป โบราณสถาน โบราณวัตถุ รวมถึงจารีตขนบธรรมเนียมประเพณี อันเป็นมรดกทาง วัฒนธรรมที่ถ่ายทอดกันมาส่วนหนึ่งได้ถูกทำลายลง หรือถูกแทรกแซงด้วยกระแสวัฒนธรรมส่วนกลาง และวัฒนธรรมตะวันตกที่เข้ามาพร้อมกับการพัฒนาทางเทคโนโลยี ซึ่งหากไม่ช่วยอนุรักษ์สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ไว้แล้ว มรดกทางวัฒนธรรมต่าง ๆ ในท้องถิ่นอาจจะสูญสินไป ด้วยเหตุผลดังกล่าว มูลนิธิปริยัติศึกษา สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ญสส. ในพระสังฆราชูปถัมภ์ สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก โดยพระโสภณคณาภรณ์ (สมจิตต์ อภิจิตโต) วัดบวรนิเวศวิหาร เมื่อครั้งยังเป็นพระเปรียญ และนายวัลลภ เจียรวนนท์ กรรมการบริหารเครือเจริญโภคภัณฑ์ และจังหวัดกำแพงเพชร โดยนายศิวะ แสงมณี ผู้ว่าราชการจังหวัดกำแพงเพชร ได้มีมติร่วมกันจัดทำโครงการเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช เพื่อน้อมเกล้าฯ ถวายเนื่องในวโรกาสทรงครองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี ในวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2539 โดยเลือกทำโครงการจัดตั้งพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติประจำเมืองขึ้นตามแนวพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ได้ทรงพระกรุณาเสด็จทรงประกอบพิธีวางศิลาฤกษ์ การก่อสร้างอาคาร พิพิธภัณฑ์ เมื่อวันที่ 26 มิถุนายน พ.ศ. 2538 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานชื่อพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ว่า “พิพิธภัณฑสถานจังหวัดกำแพงเพชร เฉลิมพระเกียรติ” (พิพิธภัณฑสถานจังหวัดกำแพงเพชร เฉลิมพระเกียรติ, 2562)
         โดยในที่ประเทศไทย 70 กว่าจังหวัด แต่ละจังหวังก็จะหาเฉลิมฉลอง สร้างขึ้นเพื่อในวโรกาศมหามงคลนี้จังหวัดกำแพงเพชรเลยเลือกที่จัดตั้งพิพิธภัณฑ์สถานเฉลิมพระเกียรติแห่งนี้ขึ้น เลือกสร้างตรงพื้นที่ตรงนี้เพราะเป็นพื้นที่ของธนาลักษณ์ซึ่งเช่าใช้โดยดำริเจ้าคุณของพระราชญาณปรีชาอยากให้อยู่ในเขตวัดและวัง ฉะนั้นในพื้นที่แห่งนี้จะอยู่ในเขตพื้นที่สีน้ำตาลก็คือเขตของอุทยานประวัติศาสตร์เรียกพื้นที่ว่าขามวาศรีในเขตวัดและวังของพระมหากษัตริย์ หรือเจ้าเมืองจัดสร้างขึ้น พื้นทีของพิพิธภัณฑ์สถานกำแพงเพชรเฉลิมพระเกียรติ ผู้ริเริ่มก่อตั้ง พระราชญาณปรีชาผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาญ ผู้ดูแล ชนิกา ศรีวรรธนศิลป์ งบประมาณในการสร้างพิพิธภัณฑ์สถานจังหวัดกำแพงเพชร เฉลิมพระเกียรติ เฉพาะอาคารทั้งหมด 100,000,000 บาท สร้างด้วยไม้สักทองล้วน ลักษณะของทางสถาปัตยกรรมหรือการสร้างนั้นถูกต้องตามหลักของการสร้างเรือนหรือปรุงเรือน เมื่อวันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2539 สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จ ๆ ทรงประกอบพิธีเปิดพิพิธภัณฑสถานจังหวัดกำแพงเพชร เฉลิมพระเกียรติลเมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม พ.ศ. 2540 พิพิธภัณฑสถานจังหวัดกำแพงเพชร เฉลิมพระเกียรติ เป็นอาคารพิพิธภัณฑ์ที่มีรูปแบบเป็นเรือนไทยหมู่แบบเรือนไทยภาคกลาง สร้างด้วยไม้สักทอง บนเนื้อที่ 25 ไร่ 49 ตารางวา มีส่วนการจัดแสดงให้ข้อมูล 2 ภาษา คือ ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ โดยแบ่งการจัดแสดงออกเป็น ส่วน ได้แก่ 1.ส่วนประวัติศาสตร์เมือง 2.ส่วนชาติพันธุ์วิทยา 3.ส่วนมรดกดีเด่นเมืองกำแพงเพชร 4.ห้องบรรยาย 

ภาพที่ 1 ห้องประวัติศาสตร์เมือง
(ผู้นิพนธ์สร้างสรรค์เอง)

ภาพที่ 2 ห้องชาติพันธุ์วิทยา
(ผู้นิพนธ์สร้างสรรค์เอง)

ภาพที่ 3 ห้องมรดกไทย
(ผู้นิพนธ์สร้างสรรค์เอง)

ภาพที่ 4 ห้องบรรยาย
(ผู้นิพนธ์สร้างสรรค์เอง)

         นอกจากนี้ จังหวัดกำแพงเพชรยังมีชื่อเสียงในฐานะเป็น เมืองกล้วยไข่ ซึ่งเป็นมรดกทางธรรมชาติที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะเมืองกำแพงเพชร และเพื่อสนองแนวพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ให้อนุรักษ์สายพันธุ์กล้วย พิพิธภัณฑสถานจังหวัดกำแพงเพชร เฉลิมพระเกียรติ จึงได้รวบรวมกล้วยสายพันธุ์ต่าง ๆ ทั้งกล้วยประดับ กล้วยบริโภค และกล้วยอนุรักษ์ มากกว่า 150 สายพันธุ์  ซึ่งจัดเป็นศูนย์รวมสายพันธุ์กล้วยมากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย ด้วยพระเมตตาของสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ทรงประทานทุนในส่วนมูลนิธิปริยัติศึกษา สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก (ญสส.) ในพระสังฆราชูปถัมภ์ สำหรับเป็นงบประมาณในการจัดสร้างพิพิธภัณฑสถานจังหวัดกำแพงเพชร เฉลิ่มพระเกียรติแห่งนี้ขึ้น พิพิธภัณฑสถานจังหวัดกำแพงเพชร เฉลิมพระเกียรติ จึงเป็นความภาคภูมิใจของชาวกำแพงเพชร ที่รวบรวมโบราณวัตถุ ศิลปวัตถุและศิลปหัตถกรรม อันแสดงถึงภูมิปัญญาของบรรพชนในท้องถิ่น ที่มุ่งเน้นข้อมูลเพื่อประโยชน์ทางการศึกษา ค้นคว่า และการอนุรักษ์ ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสถาปัตยกรรม ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงาม ตลอดจนเพื่อเป็นแหล่งท่องเที่ยวของจังหวัดกำแพงเพชรสืบไป (ชนิกา ศรีวรรธนศิลป์, การสัมภาษณ์, 23 กุมภาพันธ์ 2567)

ภาพที่ 5 แสดงอาคารพิพิธภัณฑ์เรือนไทยจากทางด้านหน้า
(ผู้นิพนธ์สร้างสรรค์เอง)

ชื่อแหล่งโบราณสถาน

         พิพิธภัณฑสถานจังหวัดกำแพงเพชร เฉลิมพระเกียรติ 

ชื่อเรียกอื่น ๆ

         พิพิธภัณฑ์เรือนไทย

ที่ตั้ง (ที่อยู่)

         104/5 ถ.ปิ่นดำริห์ ต.ในเมือง อ.เมือง จ.กำแพงเพชร 62000

ที่ตั้งพิกัดทางภูมิศาสตร์

         16°29'14.9"N 99°31'20.7"E 16.487457, 99.522404 (ประวีณา เกตุกลมเกลา, ม.ป.ป.)

สภาพธรณีวิทยา

         -

หน่วยงานที่ดูเเลรักษา

         สำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร

สถานะการขึ้นเบียน

         ยังไม่มีการขึ้นทะเบียน