ฐานข้อมูล เรื่อง ระบำพุทธบูชา
ข้อมูลทั่วไป
ชื่อการแสดง
ระบำพุทธบูชา - นบพระมาฆ-ปุรณมี
ชื่อเรียกอื่น ๆ
ระบำพุทธบูชา ระบำนบพระ –มาฆ-ปุรณมี
ประเภทการแสดง
- เป็นการแสดงสร้างสรรค์เพื่อใช้ในงานประเพณีเพื่อเป็นอัตลักษณ์จังหวัดกำแพงเพชร
- เพื่อใช้ในโอกาสเผยแพร่ศิลปะและวัฒนธรรมระดับชาติ และระดับนานาชาติ
โอกาสที่ใช้ในการแสดง
- ใช้ในโอกาสพิธีเปิดงานประเพณีนบพระ-เล่นเพลง
- ใช้ในโอกาสการแสดงเวทีงานเทศกาลของจังหวัดกำแพงเพชร
ผู้คิดค้น
- ประพันธ์เพลงโดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ชัชชัย พวกดี
- ท่ารำ โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์เยาวลักษณ์ ใจวิสุทธิ์หรรษา
สถานที่ริเริ่ม/สถานที่จัดแสดง
- อุทยานประวัติศาสตร์จังหวัดกำแพงเพชรเมืองมรดกโลก
- วัดพระบรมธาตุเจดีย์หลวง นครชุม จังหวัดกำแพงเพชร
- งานศิลปวัฒนธรรมอุดมศึกษา จังหวัดเชียงใหม่
- งานศิลปวัฒนธรรมอุดมศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- แสดงเวทีกลางประเพณีนบพระ-เล่นเพลง
ข้อมูลการแสดง
ระบำพุทธบูชาเป็นการแสดงที่ประดิษฐ์ขึ้นมาเพื่อใช้ในโอกาสต่าง ๆ และสามารถนำไปประกอบการแสดงในงานประเพณีนบพระ-เล่นเพลงได้
ประวัติความเป็นมา
ระบำพุทธบูชา-มาฆ-ปรุณมี มีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นการแสดงในงานประเพณีนบพระ-เล่นเพลงวันเพ็ญเดือนสามหรือวันมาฆบูชา วิธีดำเนินการใช้หลักการสร้างสรรค์โดยยึดหลักการสร้างสรรค์ระบำชุดใหม่ที่มีองค์ประกอบของการแสดงระบำ การออกแบบท่ารำ การออกแบบเครื่องแต่งกาย การทำเพลงและดนตรีประกอบกการแสดง การแปรรูปแบบแถว อุปกรณ์ประกอบการแสดง การคัดเลือกนักแสดง ในการดำเนินการได้ศึกษาท่าหลักจากท่ารำพื้นฐาน รำแม่บท รำเพลงช้าเพลงเร็วและมีท่าประดิษฐ์ขึ้นใหม่เพื่อให้เป็นท่าเฉพาะในชุดการแสดงเช่น ท่ารำบูชาไหว้พระโดยเลียนแบบท่ามาจากภาพรูปปั้นนางรำที่ปรากฏให้พิพิธภัณฑ์สถานจังหวัดกำแพงเพชร เครื่องแต่งกายได้เลียนแบบมาจากภาพแกะสลักของรูปปั้นนางรำ บางส่วน การแปรรูปแถวให้เกิดความงามและเปลี่ยนแปลงสายตาผู้ชม ในการแสดงชุดนี้ได้แบ่งการแสดงออกเป็นสองช่วง ช่วงที่หนึ่งเป็นการเกริ่นนำเพื่อบูชาพระไตรรัตน์มีบทร้องกำกับในการแสดงและตีภาษาท่าตามบทร้อง ช่วงที่สองเป็นการแสดงตามทำนองเพลงที่กำหนดไว้มีท่อนช้าและเร็วตามลำดับลักษณะ การแสดงของกระบวนท่ารำได้ประดิษฐ์ขึ้นให้สอดคล้องกับทำนองเพลงและมีความหมายชองท่ารำในการบูชาพระรัตนตรัย
การสร้างสรรค์ระบำชุดนี้สามารถนำไปใช้เพื่อการแสดงในพิธีเปิดงานนบพระ-เล่นเพลง และสามารถนำไปใช้แสดงในโอกาสต่าง ๆ ได้และยังเป็นการแสดงชุดหนึ่งที่เป็นการสืบสานนาฏศิลป์ไทยและยังเป็นการทำนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรมของไทยได้อีกทางหนึ่งด้วย
อุปกรณ์ประกอบ
ภาพที่ 1 พานดอกบัวบูชา อุปกรณ์ประกอบการแสดง
ใช้พานพุ่มดอกบัวบูชา การบูชาพระพุทธเจ้ามีอยู่ 2 วิธี คือ
- อามิสบูชา คือ การบูชาด้วยสิ่งของ อันได้แก่ ดอกไม้ ธูป เทียน ภัตตาหาร คาว หวาน สิ่งที่เป็นวัตถุทั้งปวงเป็นการเสียสละ ฝึกตนให้รู้จักการแบ่งปัน การบริจาค และการให้ทาน
- ปฏิบัติบูชา คือการบูชาด้วยการกระทำ ด้วยการประพฤติปฏิบัติ ลงมือกระทำจริง ปฏิบัติจริง ทั้งทางกาย วาจา และที่สำคัญที่สุด คือ ทางใจ ทางจิตวิญญาณ
ขั้นตอน/วิธี/กระบวนการ
- เก็บรวมรวมข้อมูลจากเอกสาร
- ศึกษาข้อมูลงานประเพณีนพระ-เล่นเพลงโดยการสัมภาษณ์ นายรุ่งธรรม ศรีวรรธศิลป์
- ประพันธ์เพลง
- ออกแบบท่ารำ
- ออกแบบเครื่องแต่งกาย
- คัดเลือกนักแสดง
- ฝึกซ้อม
- ออกแสดง
ท่าทางการแสดงจำเพาะ
- การศึกษาและกระบวนการสร้างสรรค์
- ท่ารำ ประดิษฐ์ท่ารำโดยใช้ท่ารำในท่ารำแม่บท และภาษาท่าทางนาฏศิลป์ มาร้อยเรียงให้สอดคล้องและมีความหมายในการสักการบูชาพระพุทธศาสนา เพื่อให้เกิดความงามตามลักษณะนาฏศิลป์ไทย
- ท่ารำพิเศษ โดยแกะท่ารำมาจากรูปปั้นที่ปรากฏในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติจังหวัดกำแพงเพชร ท่าไหว้ ท่าภมรเคล้า
ข้อมูลผู้แสดง
นักศึกษาชมรมนาฏศิลป์และการละคร มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร
เพศผู้แสดง
ใช้นักแสดงหญิงล้วน
จำนวนผู้แสดง
บนเวที จำนวน 8 คน 10 คน
โดยแสดงกลางแจ้ง ณ วัดพระบรมธาตุในพิธีเปิดงานประเพณี นบพระ-เล่นเพลง ประจำปี 2561 จำนวน 3,365 คน และปี 2562 จำนวน 665 คน
ลักษณะผู้แสดง
นิยมใช้นักแสดงเป็นสุภาพสตรี
การแต่งกายผู้แสดง/เครื่องประดับ
- นายรุ่งธรรม ศรีวรรธนศิลป์
- ผู้ช่วยศาสตราจารย์เยาวลักษณ์ ใจวิสุทธิ์หรรษา
แนวคิดการออกแบบเครื่องแต่งกาย เนื่องจากการแสดงเป็นการบูชาพระรัตนตรัย จึงมีความสงบ การออกแบบจึงเลือกให้มีสีนวลตา เย็นตา ลักษณะคล้ายชุดไทยจีบหน้านาง แต่ตกแต่งให้ดูแปลกตา ห้อยด้วยชายผ้าจีบหนึ่งชิ้น ใส่เสื้อสีครีม คอปิดมิดชิด มีแขนเพื่อให้เกิดความสุภาพเรียบร้อย เพราะแสดงที่วัดวาอาราม ประดับด้วยเครื่องประดับพองาม
ภาพที่ 2 การแต่งกายผู้แสดง
ภาพที่ 3 การแต่งกายผู้แสดง
ข้อมูลเพลง/ดนตรี
เพลงแต่งขึ้นใหม่โดยใช้เพลงสาธุการ (สาธุการเปิดโลก) เป็นโครงสร้างของเพลง
แนวคิดในการประพันธ์เพลง
ระบำชุดนี้เป็นการแสดงความเคารพและบูชาพระรัตนตรัย นบไหว้พระซึ่งในการประกอบพิธีทางศาสนาได้นำเพลงสาธุการมาบรรเลงในการไหว้และเคารพบูชาใช้ได้กับศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์ ผู้ประพันธ์ได้นำช่วงเพลงสาธุการเปิดโลกมาประพันธ์เป็นโครงสร้างของเพลง
จากการสัมภาษณ์ผู้ช่วยศาสตราจารย์ชัชชัย พวกดี ได้เล่าให้ฟังว่าการต่อเพลงสาธุการอย่างถูกต้อง จะทราบว่าในเพลงสาธุการจะมีวรรคพิเศษอยู่วรรคหนึ่งเรียกว่า “พระเจ้าเปิดโลก” วรรคพระเจ้าเปิดโลกนี้ ได้นำมาประพันธ์เพลง ระบำพุทธบูชาเป็นโครงสร้างของเพลงระบำพุทธบูชา “นบพระ-มาฆปุรณมี”
อัตราจังหวะเพลง เป็น 2 ชั้น ท่อน 1 และท่อน 2
อัตราจังหวะเพลงชั้นเดียว ท่อน 1 และท่อน 2
โน้ตเพลงพุทธบูชา “นบพระ – มาฆปุรณมี”
ประพันธ์โดย ชัชชัย พวกดี
2 ชั้น/ท่อน 1
| ---ท | ---รํ | -ล-ท | -รํ-- | ซํมํรํท | -รํ-- | -ทรํล | ทลซม |
| ---- | -ท-ล | -ซ-ล | -ท-รํ | -ททท | รํมํ-รํ | -ร-ม | -ซ-ล |
| ---ล | -ล-ล | -มํรํท | -ล-ซ | ---ร | ---รํ | --ซํมํ | รํท-ล |
| ---ล | -ล-ล | -ร-ม | -ซ-ล | ---- | -ซ-ม | ซมลซ | -ม-ร |
ท่อน 2
| รํรํมรํ | ทรํมํล | (รํรํมํรํ | ทรํมํล) | ลลทล | ซลทม | (ลลทล | ซลทม) |
| --มม | ซมนทฺ | --ซซ | ลซมร | --ลล | ทลซม | มํรํทล | ---- |
| ---ล | -ล-ล | -มํรํท | -ล-ซ | --รํรํ | รํรํ-ดํ | ดํดํ-ท | ทท-ล |
| ---ล | -ล-ล | -ร-ม | -ซ-ล | ---- | -ซ-ม | ซมลซ | -ม-ร |
ชั้นเดียว/ท่อน 1
| -รรร | -มํ-รํ | -ทรํล | ทลซม | -มมม | -ซ-ม | -ล-ม | -ซ-ล |
| -ลลล | ซลทรํ | -มํ-รํ | -ท-ล | ทลซม | ซล-- | ซมลซ | -ม-ร |
ท่อน 2
| รํรํมรํ | ทรํมํล | (ลลทล | ซลทม) | ลลทล | ซลทม | (มมซม | รมซล) |
| --ลล | ทลซม | --มม | รมซล | --รม | ซล-- | ซมลซ | -ม-ร |
เครื่องดนตรีประกอบด้วยใช้วงโบราณ
ปี่ใน 1 เลา
ฆ้องใหญ่ 1 วง
ซอสามสาย 1 คัน
ตะโพน 1 ใบ
ฉิ่ง 1 คู่
กระจับปี่ 1 ตัว
กรับพวง 1 คู่
เพลงที่ใช้ในการแสดง
เพลงสาธุการเปิดโลก
เนื้อร้อง/ทำนอง
คำร้อง เพลงระบำพุทธบูชา “นบพระ-มาฆปุรณมี”
นบพระมาฆะฤกษ์ อมรเบิกทุกสถาน
โบราณเก่าเล่าตำนาน น้อมสักการพระศาสดา
ถึงพร้อมพระไตรรัตน์ เจิดจำรัสพระพุทธา
เป็นเอกพระศาสดา ทั่วโลกาสรรเสริญคุณ
ด้วยเดชสักการะ พลวะช่วยนำหนุน
นบพระบูชาคุณ จงถึงพร้อมบูชาเทอญฯ
อาจารย์อนุลักษณ์ อาสาสู้ 13 กุมภาพันธ์ 2559
ผู้แต่งเพลง เนื้อร้อง/ทำนอง
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ชัชชัย พวกดี
เครื่องดนตรีประกอบ
- วงปี่พาทย์เครื่องคู่
- วงเครื่องสายโบราณ
ข้อมูลการสำรวจ
วันเดือนปีที่สำรวจ
ปี พ.ศ 2550-2560
วันปรับปรุงข้อมูล
ปี พ.ศ. 2561
ผู้สำรวจข้อมูล
ผู้ช่วยศาสตราจารย์เยาวลักษณ์ ใจวิสุทธิ์หรรษา
