ฐานข้อมูล เรื่อง วัดปราสาท

ข้อมูลทั่วไป

         วัดปราสาท ตั้งอยู่ที่บ้านโคน หมู่ที่ 5 ตำบลคณฑี อำเภอเมืองกำแพงเพชร จังหวัดกำแพงเพชร สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ชาวบ้านเรียก “วัดบ้านโคน” ตามชื่อบ้าน เขตวิสุงคามสีมากว้าง 20 เมตร ยาว 40 เมตร ให้ห่างจากแม่น้ำออกมาประมาณ 200 เมตร ซึ่งเป็นที่ตั้งอยู่ในปัจจุบัน มีระยะห่างจากตัวเมืองกำแพงเพชร ประมาณ 22 กิโลเมตร ภายในอาคารพิพิธภัณฑ์ เก็บรวบรวมพระพุทธรูปปางต่าง ๆ สมัยสุโขทัย อยุธยา และเครื่องสังคโลกจำพวก ถ้วย ชาม เป็น จำนวนมาก นอกจากนี้ยังมีอาคารสำหรับเก็บอุปกรณ์เครื่องมือเครื่องใช้ในการประกอบอาชีพ และวิถีชีวิตของชาวกำแพงเพชรตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ได้แก่ เครื่องมือหาปลา เครื่องจักสาน ตำรายาสมุนไพรไทย ฯลฯ 
         สถานที่ที่สำคัญภายในวัดประกอบด้วยอาคารพิพิธภัณฑ์ซึ่งเก็บรวบรวมพระพุทธรูปต่าง ๆ สมัยสุโขทัย และมีพระพุทธลีลา พระพุทธรูปสมัยสุโขทัยอายุ เก่าแก่กว่า 700 ปี มีพุทธลักษณะที่งดงามที่สุดในโลก มีเพียง 2 องค์ คือ ที่พิพิธภัณฑ์สุโขทัยและพิพิธภัณฑ์วัดปราสาท 
         ประวัติวัดปราสาท คนเก่าคนแก่เล่าว่า นานมาแล้วมีพวกห่มขาว ได้นำเรือซะล่ามาฝากกับตาเฮง ยายสารท ผัวเมียที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำหน้าวัด เมื่อพวกห่มขาวฝากเรือ แล้วก็ขึ้นมาที่ท่าน้ำแล้วก็หายไปโดยที่เรือนั้นก็ยังอยู่ (ศูนย์ข้อมูลกลางทางวัฒนธรรม, 2555) 

ชื่อเรียก

         วัดปราสาท 

ชื่อเรียกอื่น ๆ

         วัดบ้านโคน 

ศาสนา

         ศาสนาพุทธ 

ที่ตั้ง (ที่อยู่)

         บ้านโคน หมู่ที่ 5 ตำบลคณฑี อำเภอเมืองกำแพงเพชร จังหวัดกำแพงเพชร 

ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์

         ละติจูด (Latitude) : 16.4572481 ลองติจูด (Longitude) : 99.3907179 

วัน เดือน ปี ที่ก่อสร้าง

         พ.ศ. 2450 

ข้อมูลจำเพาะ

ประวัติความเป็นมา/คำบอกเล่า/ตำนาน

         ตั้งแต่สมัยโบราณชุมชนนี้ยังไม่ค่อยมีคนมาอาศัยอยู่จะไปอยู่ในกลางทุ่ง เขาเรียกว่าแม่น้ำคณฑีในพื้นที่ตรงนั้นรวม 1 ตร.ม มีวัดอยู่ 16 วัด ที่ใกล้ๆวัดจะติดต่อกันพอตอนหลังน้ำมันท่วมความเจริญไม่สะดวกเรื่องทำมาหากิน ก็เลยมาสร้างในชุมชนนี้ ชาวมอญ เขาเรียกว่า “ยายสาท” จะมีเรือบรรทุกเงินทองและค่าทาสบริวาณ คนสมัยก่อนเขาจะเรืองวิชาอาคมจะทำน้ำมนต์และอธิฐานจิตด้วยว่า ถ้าเรือไปจอดนิ่งอยู่ที่ใดไม่เคลื่อนที่แล้วจะเอาสมบัติมาสร้างเป็นวัด จนมาถึงบ้านท้ายเกาะ ก็ติดเกาะเอาน้ำมนต์พรมก็เป็นร่องน้ำเรื่อยมา มาถึงหมู่1 เรือก็ติด เรือมาไม่ได้ก็เอาน้ำมนต์พรมก็แหวกเป็นร่องมาเรื่อยจนถึงท่าวัดประสาท เอาน้ำมนต์พรมยังไงก็ไม่ไปแล้วก็เลยขึ้นมาสร้างวัดปราสาท แล้วก็ให้ชื่อวัดว่า “ประสาท” เพราะมาจากยายสารทที่เป็นชาวมอญ สร้างครั้งแรกที่เป็นเอกลักษณ์ก็คือปราสาท
         สมัยก่อนเป็นป่าไผ่เยอะ มีเสือด้วยเขาจึงเรียกครั้งแรกว่าวัดปราสาทเสือพอภายหลังมีความเจริญของชุมชนเสือเลยหนีไปต่อ ๆ มา สมัยพระร่วงก็ได้เกิดการเสี่ยงทายก็คือพระร่วงพูดคำไหนก็คือเป็นคำนั้น เป็นคนที่มีกำลังวังชามหาศาลทำนายว่าท่านต้องเป็นใหญ่ก็เลยเสี่ยงทายให้นั่งในเกวียน ก็เลยไปอยู่ที่สุโขทัยก็เลยตั้งกรุงสุโขทัยและตั้งท่านเป็นกษัตริย์องค์แรกของสุโขทัย ทรงพระนามว่าพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ และความเจริญตรงนี้ก็เริ่มเพิ่มมากขึ้น ในสมัยก่อนก็คือสมัยสงครามก่อนที่จะสร้างกรุงกำแพงเพชรเมืองนี้จะเกิดก่อนเมืองกำแพงเพชร คนที่เป็นกษัตริย์จะกวาดต้อนคนของแต่ละหมู่บ้าน อยู่ในหมู่บ้าน 15 วัน ไปสร้างเมืองอีก 15 วัน แสดงว่าเมืองกำแพงเพชรจะถูกสร้างก่อนที่กรุงสุโขทัยจะเกิดคนใหญ่คนโตก็จะมีวัดเป็นของตัวเอง ก็สร้างหลายๆวัดจึงได้มีถึง 16 วัด ในพื้นที่ใกล้เคียงกัน
         ในสมัยก่อนพื้นที่ใกล้ๆวัดเป็นพื้นที่ที่ไม่เจริญมากนัก ยายสารทจะมีเรือบรรทุกเงินทองและค่าทาสบริวาณมากมาย คนสมัยก่อนที่มีวิชาอาคมได้ทำน้ำมนต์ไว้ และอธิษฐานจิตว่า ถ้าเรือไปจอดนิ่งอยู่ที่ใดไม่เคลื่อนที่แล้วจะเอาสมบัติมาสร้างวัด จนมาถึงบ้านท้ายเกาะ ก็ติดเกาะ หลังเอาน้ำมนต์พรมก็เป็นร่องน้ำเรื่อยมา มาถึงหมู่ 1 เรือก็ติด เรือมาไม่ได้ ก็เอาน้ำมนต์พรมแหวกเป็นร่องมาจนถึงท่าวัดปราสาท เอาน้ำมนต์พรมยังไงก็ไม่ไปแล้วจึงขึ้นมาสร้างวัดปราสาท เนื่องจากยายสารทเป็นชาวมอญ สร้างครั้งแรกมีเอกลักษณ์คล้ายประสาท จึงตั้งชื่อวัดปราสาท (ประเสริฐ รุ่งน้อย, การสัมภาษณ์, 5 มีนาคม 2567)

ภาพที่ 1 วัดปราสาท
(ผู้นิพนธ์สร้างสรรค์เอง)