ระบำพุทธบูชา

ข้อมูลทั่วไป

ชื่อการแสดง

         ระบำพุทธบูชา - นบพระมาฆ-ปุรณมี

ชื่อเรียกอื่น ๆ

         ระบำพุทธบูชา ระบำนบพระ-มาฆ-ปุรณมี

ประเภทการแสดง

         - เป็นการแสดงสร้างสรรค์เพื่อใช้ในงานประเพณีเพื่อเป็นอัตลักษณ์จังหวัดกำแพงเพชร
         - เพื่อใช้ในโอกาสเผยแพร่ศิลปะและวัฒนธรรมระดับชาติ และระดับนานาชาติ

โอกาสที่ใช้ในการแสดง

         - ใช้ในโอกาสพิธีเปิดงานประเพณีนบพระ-เล่นเพลง
         - ใช้ในโอกาสการแสดงเวทีงานเทศกาลของจังหวัดกำแพงเพชร

ผู้คิดค้น

         - ประพันธ์เพลง โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ชัชชัย พวกดี
         - ท่ารำ โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์เยาวลักษณ์ ใจวิสุทธิ์หรรษา

สถานที่ริเริ่ม/สถานที่จัดแสดง

         - อุทยานประวัติศาสตร์จังหวัดกำแพงเพชรเมืองมรดกโลก
         - วัดพระบรมธาตุเจดีย์หลวง นครชุม จังหวัดกำแพงเพชร
         - งานศิลปวัฒนธรรมอุดมศึกษา จังหวัดเชียงใหม่
         - งานศิลปวัฒนธรรมอุดมศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย	
         - แสดงเวทีกลางประเพณีนบพระ-เล่นเพลง		

ข้อมูลการแสดง

         ระบำพุทธบูชาเป็นการแสดงที่ประดิษฐ์ขึ้นมาเพื่อใช้ในโอกาสต่าง ๆ และสามารถนำไปประกอบการแสดงในงานประเพณีนบพระ-เล่นเพลงได้

ประวัติความเป็นมา

         ระบำพุทธบูชา-มาฆ-ปรุณมี มีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นการแสดงในงานประเพณีนบพระ-เล่นเพลงวันเพ็ญเดือนสามหรือวันมาฆบูชา วิธีดำเนินการใช้หลักการสร้างสรรค์โดยยึดหลักการสร้างสรรค์ระบำชุดใหม่ที่มีองค์ประกอบของการแสดงระบำ การออกแบบท่ารำ การออกแบบเครื่องแต่งกาย การทำเพลงและดนตรีประกอบการแสดง การแปรรูปแบบแถว อุปกรณ์ประกอบการแสดง การคัดเลือกนักแสดง ในการดำเนินการได้ศึกษาท่าหลักจากท่ารำพื้นฐาน รำแม่บท รำเพลงช้าเพลงเร็วและมีท่าประดิษฐ์ขึ้นใหม่เพื่อให้เป็นท่าเฉพาะในชุดการแสดงเช่น ท่ารำบูชาไหว้พระโดยเลียนแบบท่ามาจากภาพรูปปั้นนางรำที่ปรากฏให้พิพิธภัณฑ์สถานจังหวัดกำแพงเพชร เครื่องแต่งกายได้เลียนแบบมาจากภาพแกะสลักของรูปปั้นนางรำ บางส่วน การแปรรูปแถวให้เกิดความงามและเปลี่ยนแปลงสายตาผู้ชม ในการแสดงชุดนี้ได้แบ่งการแสดงออกเป็นสองช่วง ช่วงที่หนึ่งเป็นการเกริ่นนำเพื่อบูชาพระไตรรัตน์มีบทร้องกำกับในการแสดงและตีภาษาท่าตามบทร้อง ช่วงที่สองเป็นการแสดงตามทำนองเพลงที่กำหนดไว้มีท่อนช้าและเร็วตามลำดับลักษณะ การแสดงของกระบวนท่ารำได้ประดิษฐ์ขึ้นให้สอดคล้องกับทำนองเพลงและมีความหมายชองท่ารำในการบูชาพระรัตนตรัย
         การสร้างสรรค์ระบำชุดนี้สามารถนำไปใช้เพื่อการแสดงในพิธีเปิดงานนบพระ-เล่นเพลง และสามารถนำไปใช้แสดงในโอกาสต่าง ๆ ได้และยังเป็นการแสดงชุดหนึ่งที่เป็นการสืบสานนาฏศิลป์ไทยและยังเป็นการทำนุบำรุงศิลปะและวัฒนธรรมของไทยได้อีกทางหนึ่งด้วย

อุปกรณ์ประกอบ

ภาพที่ 1 พานดอกบัวบูชา อุปกรณ์ประกอบการแสดง

         ใช้พานพุ่มดอกบัวบูชา การบูชาพระพุทธเจ้ามีอยู่ 2 วิธี คือ			
         - อามิสบูชา คือ การบูชาด้วยสิ่งของ อันได้แก่ ดอกไม้ ธูป เทียน ภัตตาหาร คาว หวาน สิ่งที่เป็นวัตถุทั้งปวงเป็นการเสียสละ ฝึกตนให้รู้จักการแบ่งปัน การบริจาค และการให้ทาน
         - ปฏิบัติบูชา คือการบูชาด้วยการกระทำ ด้วยการประพฤติปฏิบัติ ลงมือกระทำจริง ปฏิบัติจริง ทั้งทางกาย วาจา และที่สำคัญที่สุด คือ ทางใจ ทางจิตวิญญาณ

ขั้นตอน/วิธี/กระบวนการ

         - เก็บรวมรวมข้อมูลจากเอกสาร
         - ศึกษาข้อมูลงานประเพณีนพระ-เล่นเพลงโดยการสัมภาษณ์ นายรุ่งธรรม ศรีวรรธศิลป์
         - ประพันธ์เพลง
         - ออกแบบท่ารำ
         - ออกแบบเครื่องแต่งกาย
         - คัดเลือกนักแสดง
         - ฝึกซ้อม
         - ออกแสดง 

ท่าทางการแสดงจำเพาะ

         - การศึกษาและกระบวนการสร้างสรรค์ 
         - ท่ารำ ประดิษฐ์ท่ารำโดยใช้ท่ารำในท่ารำแม่บท และภาษาท่าทางนาฏศิลป์ มาร้อยเรียงให้สอดคล้องและมีความหมายในการสักการบูชาพระพุทธศาสนา เพื่อให้เกิดความงามตามลักษณะนาฏศิลป์ไทย    
         - ท่ารำพิเศษ โดยแกะท่ารำมาจากรูปปั้นที่ปรากฏในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติจังหวัดกำแพงเพชร ท่าไหว้ ท่าภมรเคล้า

ข้อมูลผู้แสดง

         นักศึกษาชมรมนาฏศิลป์และการละคร มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร

เพศผู้แสดง

         ใช้นักแสดงหญิงล้วน

จำนวนผู้แสดง

         บนเวที จำนวน 8 คน 10 คน  
         โดยแสดงกลางแจ้ง ณ วัดพระบรมธาตุในพิธีเปิดงานประเพณี นบพระ-เล่นเพลง ประจำปี 2561 จำนวน 3,365 คน และปี 2562 จำนวน 665 คน

ลักษณะผู้แสดง

         นิยมใช้นักแสดงเป็นสุภาพสตรี

การแต่งกายผู้แสดง/เครื่องประดับ

         - นายรุ่งธรรม ศรีวรรธนศิลป์
         - ผู้ช่วยศาสตราจารย์เยาวลักษณ์ ใจวิสุทธิ์หรรษา
         แนวคิดการออกแบบเครื่องแต่งกาย เนื่องจากการแสดงเป็นการบูชาพระรัตนตรัย จึงมีความสงบ การออกแบบจึงเลือกให้มีสีนวลตา เย็นตา ลักษณะคล้ายชุดไทยจีบหน้านาง แต่ตกแต่งให้ดูแปลกตา ห้อยด้วยชายผ้าจีบหนึ่งชิ้น ใส่เสื้อสีครีม คอปิดมิดชิด มีแขนเพื่อให้เกิดความสุภาพเรียบร้อย เพราะแสดงที่วัดวาอาราม ประดับด้วยเครื่องประดับพองาม

ภาพที่ 2 การแต่งกายผู้แสดง

ภาพที่ 3 การแต่งกายผู้แสดง

ข้อมูลเพลง/ดนตรี

         เพลงแต่งขึ้นใหม่โดยใช้เพลงสาธุการ (สาธุการเปิดโลก) เป็นโครงสร้างของเพลง
แนวคิดในการประพันธ์เพลง 
         ระบำชุดนี้เป็นการแสดงความเคารพและบูชาพระรัตนตรัย  นบไหว้พระซึ่งในการประกอบพิธีทางศาสนาได้นำเพลงสาธุการมาบรรเลงในการไหว้และเคารพบูชาใช้ได้กับศาสนาพุทธและศาสนาพราหมณ์ ผู้ประพันธ์ได้นำช่วงเพลงสาธุการเปิดโลกมาประพันธ์เป็นโครงสร้างของเพลง 
         จากการสัมภาษณ์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ชัชชัย พวกดี ได้เล่าให้ฟังว่าการต่อเพลงสาธุการอย่างถูกต้อง จะทราบว่าในเพลงสาธุการจะมีวรรคพิเศษอยู่วรรคหนึ่งเรียกว่า “พระเจ้าเปิดโลก” วรรคพระเจ้าเปิดโลกนี้ ได้นำมาประพันธ์เพลง ระบำพุทธบูชาเป็นโครงสร้างของเพลงระบำพุทธบูชา “นบพระ-มาฆปุรณมี”
         อัตราจังหวะเพลง เป็น 2 ชั้น ท่อน 1 และท่อน 2
         อัตราจังหวะเพลงชั้นเดียว ท่อน 1 และท่อน 2
โน้ตเพลงพุทธบูชา “นบพระ – มาฆปุรณมี”
         ประพันธ์ โดย ชัชชัย  พวกดี

2 ชั้น/ท่อน 1

---ท	---รํ	-ล-ท	-รํ--	ซํมํรํท	-รํ--	-ทรํล	ทลซม
----	-ท-ล	-ซ-ล	-ท-รํ	-ททท	รํมํ-รํ	-ร-ม	-ซ-ล
---ล	-ล-ล	-มํรํท	-ล-ซ	---ร	---รํ	--ซํมํ	รํท-ล
---ล	-ล-ล	-ร-ม	-ซ-ล	----	-ซ-ม	ซมลซ	-ม-ร

ท่อน 2

รํรํมรํ	ทรํมํล	(รํรํมํรํ	ทรํมํล)	ลลทล	ซลทม	(ลลทล	ซลทม)
--มม	ซมนทฺ	--ซซ	ลซมร	--ลล	ทลซม	มํรํทล	----
---ล	-ล-ล	-มํรํท	-ล-ซ	--รํรํ	รํรํ-ดํ	ดํดํ-ท	ทท-ล
---ล	-ล-ล	-ร-ม	-ซ-ล	----	-ซ-ม	ซมลซ	-ม-ร

ชั้นเดียว/ท่อน 1

-รรร	-มํ-รํ	-ทรํล	ทลซม	-มมม	-ซ-ม	-ล-ม	-ซ-ล
-ลลล	ซลทรํ	-มํ-รํ	-ท-ล	ทลซม	ซล--	ซมลซ	-ม-ร

ท่อน 2

รํรํมรํ	ทรํมํล	(ลลทล	ซลทม)	ลลทล	ซลทม	(มมซม	รมซล)
--ลล	ทลซม	--มม	รมซล	--รม	ซล--	ซมลซ	-ม-ร

เครื่องดนตรีประกอบด้วยใช้วงโบราณ
         ปี่ใน	 1 เลา
         ฆ้องใหญ่ 1 วง
         ซอสามสาย 1 คัน
         ตะโพน	 1 ใบ
         ฉิ่ง 1 คู่
         กระจับปี่ 1 ตัว
         กรับพวง 1 คู่

เพลงที่ใช้ในการแสดง

         เพลงสาธุการเปิดโลก

เนื้อร้อง/ทำนอง

         คำร้อง เพลงระบำพุทธบูชา “นบพระ-มาฆปุรณมี”
                   นบพระมาฆะฤกษ์		อมรเบิกทุกสถาน
         โบราณเก่าเล่าตำนาน			น้อมสักการพระศาสดา
         ถึงพร้อมพระไตรรัตน์			เจิดจำรัสพระพุทธา
         เป็นเอกพระศาสดา			ทั่วโลกาสรรเสริญคุณ
         ด้วยเดชสักการะ				พลวะช่วยนำหนุน
         นบพระบูชาคุณ				จงถึงพร้อมบูชาเทอญฯ
                                                               อาจารย์อนุลักษณ์  อาสาสู้
                                                               13 กุมภาพันธ์ 2559

ผู้แต่งเพลง เนื้อร้อง/ทำนอง

         ผู้ช่วยศาสตราจารย์ชัชชัย  พวกดี

เครื่องดนตรีประกอบ

         - วงปี่พาทย์เครื่องคู่
         - วงเครื่องสายโบราณ

ข้อมูลการสำรวจ

วันเดือนปีที่สำรวจ

         ปี พ.ศ   2550-2560

วันปรับปรุงข้อมูล

         ปี พ.ศ.2561

ผู้สำรวจข้อมูล

         ผู้ช่วยศาสตราจารย์เยาวลักษณ์ ใจวิสุทธิ์หรรษา