ของดีของมอกล้วยไข่จังหวัดกำแพงเพชร

บทนำ

         มอกล้วยไข่เป็นแหล่งจำหน่ายสินค้าและผลิตภัณฑ์จากกล้วยไข่และพืชผักผลไม้ ตั้งอยู่ริมทางหลวงแผ่นดินสายเอเชียหมายเลข 1 สายกำแพงเพชร – นครสวรรค์ กิโลเมตรที่ 343 ที่อยู่ห่างจากตัวเมืองกำแพงเพชร ประมาณ 10 กิโลเมตร มีร้านขายวางเรียงรายยาวประมาณ 200 เมตร ซึ่งสินค้าในตลาดมอกล้วยไข่เป็นแหล่งภูมิปัญญารวมสินค้าของคนในชุมชน ประกอบไปสินค้าและผลิตภัณฑ์แปรรูป ร้านค้า ในตลาดเปิดให้บริการตลอดทั้งวันแต่ปัจจุบันภายใต้สถานการณ์โควิด19 ทำให้มีการปรับเปลี่ยนเวลาปิดเป็นเวลาประมาณ 21.00 น. ตามมาตรการของภาครัฐ ทั้งนี้การศึกษาเรื่อง “ของดีของมอ กล้วยไข่จังหวัดกำแพงเพชร” จึงมีความสำคัญกับระบบเศรษฐกิจ และวิถีชีวิตของคนในชุมชนอย่างยืน บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) ประวัติความเป็นมา 2) ประเภทผลิตภัณฑ์และขั้นตอนกระบวนการผลิต

คำสำคัญ: ของดีเมืองกล้วยไข่, ตลาดมอกล้วยไข่, ของฝากมอกล้วยไข่

ประวัติความเป็นมา

         ตลาดเป็นศูนย์กลางการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าที่สำคัญของชุมชนมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ตลาดส่วนใหญ่สร้างขึ้นตามความต้องการของประชาชนที่อาศัยอยู่รอบชุมชนนั้น แม้ว่าสภาพของชุมชนและการดำรงชีวิตของคนในชุมชนหรือสังคมจะเปลี่ยนแปลงไปมากน้อยเพียงใดก็ตาม ตลาดยังคงมีความสำคัญต่อการดำรงชีวิตของคนในชุมชน โดยเฉพาะแหล่งชุมชนที่มีประชาชนอาศัยอยู่หนาแน่น ตามนโยบายของรัฐบาล  ที่ส่งเสริมให้คนไทยอยู่เย็นเป็นสุข มีคุณภาพชีวิตที่ดี อยู่ในสภาพแวดล้อมที่ดีมีสุขภาพร่างกายแข็งแรงและอายุยืนยาว มีสัมมาอาชีพและรายได้ทั่วถึง จึงกำหนดนโยบายความปลอดภัยด้านอาหารขึ้นเพื่อรณรงค์และเผยแพร่คุณภาพและมาตรฐานอาหารไทยให้เป็นที่แพร่หลาย ตลอดจนเพื่อให้คนไทยบริโภคอาหารที่ถูกสุขอนามัย (ประพล  จิตคติ, การันต์  เจริญสุวรรณ, สุภาภรณ์  หมั่นหา และยุชิตา  กันหามิ่ง, 2558, หน้า 237) สรุปได้ว่า ตลาดเป็นแหล่งแลกเปลี่ยนสินค้า ปัจจุบันตลาดส่วนใหญ่ดูจากความต้องการของชุมชนนั้น ตามสภาพแวดล้อมและการดำรงชีวิตในชุมชน ส่งผลให้คุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ของคนในชุมชนได้ร่วมมือตามนโยบายความปลอดภัยด้านอาหารให้คนดำรงชีวิตตามมาตรฐานและสุขอนามัย
         จังหวัดกำแพงเพชรมีชุมชนที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมท้องถิ่น เป็นชุมชนโบราณขนาดใหญ่ที่มีผู้คนอาศัยมาตั้งแต่สมัยสุโขทัยจนถึงปัจจุบันจึงทำให้ชุมชนเหล่านั้นมีความหลากหลายทางวัฒนธรรมที่ยังเป็นเอกลักษณ์โดดเด่นทางศิลปะวิทยาการที่ได้รับอิทธิพลจากเมืองสุโขทัยเข้ามาสู่ จังหวัดกำแพงเพชร ที่ยังคงความงดงามของโบราณสถานที่ได้รับการยกย่องให้เป็นมรดกโลก อีกทั้ง ชุมชนโบราณ ที่ยังคงเอกลักษณ์ของชุมชนไว้คือ ตลาดย้อนยุคนครชุม ที่เป็นตลาดที่สะท้อนความ เป็นวัฒนธรรมของชุมชนในจังหวัดกำแพงเพชรเป็นอย่างดีทั้งวัฒนธรรมอาหารคาว อาหารหวาน อีกทั้งจังหวัดกำแพงเพชรยังมีชื่อเสียงเกี่ยวกับสินค้าการเกษตร คือ กล้วยไข่ซึ่งเป็นพืช เศรษฐกิจประจำจังหวัดกำแพงเพชรนอกจากนี้ยังมีตลาดริมทางมอกล้วยไข่ที่เป็นแหล่งรวมสินค้าแปรรูปจากกล้วยไข่ของคนในชุมชน (ประพล  จิตคติ และคนอื่น ๆ, 2558, หน้า 237) สรุปได้ว่า กำแพงเพชรมีความหลากหลายของวัฒนธรรมเป็นชุมชนโบราณตั้งแต่สมัยสุโขทัยและมีวัฒนธรรมที่โดดเด่นด้านศิลปะอีกทั้งยังมีชุมชนโบราณที่คงเอกลักษณ์ของชุมชนและสะท้อนความเป็นวัฒนธรรมของชุมชนในจังหวัดกำแพงเพชรได้ดี 
         ‘ตลาดมอกล้วยไข่’กำแพงเพชร – ตลาดริมทาง ‘ตลาดมอกล้วยไข่’ จ.กำแพงเพชร เป็นอีกหนึ่งตลาดสำคัญที่กรมการค้าภายในกระทรวงพาณิชย์เลือกมาส่งเสริม สนับสนุน พัฒนาให้เป็น ‘ตลาดริมทาง’ ตามนโยบายของรัฐบาลที่ต้องการขับเคลื่อนเศรษฐกิจภายในประเทศให้เข้มแข็งจากชุมชนและท้องถิ่นฐานตลาดริมทาง ‘ตลาดมอกล้วยไข่’ จ.กำแพงเพชร เป็น 1 ใน 5 ตลาดริมทาง บนถนนสายหลักของประเทศขึ้นภาคเหนือที่ผ่านแหล่งท่องเที่ยวหลายแห่งหลายจังหวัด นับเป็นจุดซื้อขายสินค้าที่น่าแวะในจังหวัดกำแพงเพชร กระทั่งช่วงปี พ.ศ.2516-2520 กลุ่มชาวบ้านได้นำผลผลิตพืชไร่ที่เหลือจากการบริโภค มาตั้งแผงขายกันบริเวณริมทางเพียง 4-5 ร้าน และนำ ‘กล้วยไข่’ มาวางขายเป็นเครือก่อน หลังจากนั้นจึงเริ่มนำกล้วยมาแปรรูป แสดงให้เห็นว่า การนำพืชจากไร่จากสวนที่เหลือสามารถนำมาแปรรูปเพื่อจำหน่ายเป็นของฝากและสามารถเก็บไว้ได้นาน สำหรับตลาดริมทาง ‘ตลาดมอกล้วยไข่’ ตั้งอยู่ริมทางหลวงแผ่นดินสายเอเชียหมายเลข 1 สายกำแพงเพชร – นครสวรรค์ กิโลเมตรที่ 343 มีร้านขายวางเรียงรายยาวประมาณ 200 เมตร จากตลาดมอกล้วยไข่สามารถเชื่อมโยงไปยังแหล่งท่องเที่ยวสำคัญ ๆ ใน จ.กำแพงเพชร ได้ง่าย เช่น อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร ที่องค์การยูเนสโกประกาศขึ้นทะเบียนเป็น ‘มรดกโลก’ เมื่อปี 2534 หรือจะไปสักการะวัดพระบรมธาตุ เจดียาราม นครชุม ที่อยู่คู่เมืองนครชุมมายาวนานกว่า 600 ปี ปัจจุบันตลาดมอกล้วยไข่เป็นตลาดริมทางหลวงที่ใหญ่ที่สุดของจังหวัดกำแพงเพชร ซึ่งจำหน่ายผลิตภัณฑ์แปรรูปจากล้วยหลายชนิด ได้แก่ กล้วยน้ำว้า กล้วยไข่ เผือก มัน ฯลฯ ร้านค้าในตลาดเปิดให้บริการตลอด 24 ชั่วโมง ทำให้มีลูกค้าหรือนักท่องเที่ยวแวะเวียนมาใช้บริการอย่างต่อเนื่อง (ข่าวสดออนไลน์, 2562) สรุปได้ว่า ตลาดมอกล้วยไข่เป็น 1 ใน 5 ของตลาดริมทาง ตลาดริมทาง มอกล้วยไข่เป็นหนึ่งตลาดที่สำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจในชุมชนให้เข้มแข็ง
         นายสมคิด จาตุศรีพิทักษ์ มอบนโยบายให้กระทรวงพาณิชย์ ส่งเสริมยกระดับพัฒนาตลาดชุมชนให้เพิ่มจำนวนมากขึ้น และทำให้เกิดความเชื่อมโยงกับแหล่งท่องเที่ยวที่มีอยู่ในจังหวัดนั้นๆการเข้ามาส่งเสริมพัฒนาตลาดมอกล้วยไข่ ของกรมการค้าภายใน เพื่อกระตุ้นการจับจ่ายใช้สอย ช่วยให้เกิดกิจกรรมการค้าขายและการท่องเที่ยวควบคู่กันไป ทำให้เกิดการหมุนเวียนทางเศรษฐกิจในชุมชน เป็นการสร้างอาชีพ สร้างรายได้ สร้างโอกาส และช่องทางการกระจายสินค้าเกษตร และสินค้าอื่นๆ แก่ผู้ค้าของชุมชน และสร้างความมั่นใจให้ผู้บริโภคได้เลือกซื้อสินค้าดีมีคุณภาพ มาตรฐาน ราคาเป็นธรรมแสดงให้เห็นว่า นายสมคิดเป็นตัวต้นคิดช่วยหารายได้ให้กับชุมชนและชาวบ้านแถวนั้นได้มีอาชีพไม่ว่าจะเป็นการเกษตรหรือผู้ว่างงาน ได้ใช้เวลาให้เกิดประโยชน์และเลี้ยงชีพตนและครอบครัว (ข่าวสดออนไลน์, 2562)
         จากผลการสำรวจตลาดมอกล้วยไข่ ขอยกตัวอย่าง 2 ร้าน คือ 1) ร้านยายเหรียญ เป็นร้านขายของฝากได้แก่ กล้วยอบเนยน้ำผึ้ง เผือกอบเนย กล้วยปาปริก้า กล้วยเบรคแตก เผือกเส้นเค็ม รายได้เฉลี่ยต่อวันอยู่ที่ประมาณ 2,000 ถึง 3,000 บาท โดยทางร้านมีทั้งการขายหน้าร้าน และทางเพจบนเฟซบุ๊ค โดยส่วนใหญ่ ลูกค้าที่สั่งเข้ามาจะเป็นลูกค้าจากต่างจังหวัด จอดรถซื้อติดไม้ติดมือกลับจากเที่ยวในเทศกาลต่าง ๆ จากนั้นก็แชร์ ๆ ต่อ ๆ กัน ทำให้ทางร้านมีรายได้ 2 ทางแต่เนื่องด้วยปัจจุบันทำให้พบปัญหาโควิด ทำให้รายได้ลดลง 2) ร้านป้าเลี่ยม ร้านป้าเลี่ยมตลาดมอกล้วยไข่ ขายของฝาก signature ของร้านคือ กล้วยฉาบ กล้วยปาปริก้า มันเส้นเค็ม รายได้เฉลี่ยต่อวันอยู่ที่ 3,500 ถึง 4,000 เนื่องจากเจอสถานการณ์โควิดเข้ามา ทำให้รายได้และลูกค้าที่มาซื้อหน้าร้านลดลงทางร้านจึงปรับตัวร่วมกับขายของออนไลน์ไม่ว่าจะเป็นทางเพจเฟซบุ๊ค หรือทางช้อปปี้ ทำให้มีลูกค้าสั่งเข้ามาทางออนไลน์และมีรายได้เพิ่มขึ้น สรุปได้ว่า จากการสำรวจทั้ง 2 ร้าน มีค่าเฉลี่ยต่อวัน 2,000 ถึง 4,000 เนื่องเจอสถานการณ์โควิดเข้ามาทำให้รายได้และลูกค้าที่มาซื้อหน้าร้านลดลงทางร้านจึงปรับตัวร่วมกับขายของออนไลน์ 
         สินค้าในตลาดมอกล้วยไข่เป็นแหล่งรวมสินค้าแปรรูปของคนในชุมชนมอกล้วยไข่มีสินค้าหลากหลายและของใช้ในครัวเรือน อาทิเช่น กล้วยอบเนย, เผือกทอดเค็ม, กล้วยเบรกแตก, ไม้กวาดดอกหญ้า, ตะกร้าสาน ฯลฯ มีราคาประหยัดและมีคุณภาพ อีกทั้งยังเป็นที่รู้จักของนักท่องเที่ยวที่เดินทางมาจังหวัดกำแพงเพชรและจังหวัดใกล้เคียง ดังภาพ 1-4

ภาพที่ 1 กล้วยอบเนย

ภาพที่ 2 เผือกทอดเค็ม

ภาพที่ 3 กล้วยเบรคแตก

ภาพที่ 4 ไม้กวาดดอกหญ้า

         สินค้าและมอกล้วยไข่ สามารถหาซื้อได้ที่ ตลาดมอกล้วยไข่ จังหวัดกำแพงเพชร สถานที่ ตั้งอยู่ริมทางหลวงแผ่นดินสายเอเชียหมายเลข 1 สายกำแพงเพชร – นครสวรรค์กิโลเมตรที่ 343 มีร้านขายวางเรียงรายยาวประมาณ 200 เมตร ตำบลอ่างทอง อำเภอเมืองกำแพงเพชร กำแพงเพชร 62000 ผู้เขียนสรุปได้ว่า ตลาดเป็นแหล่งแลกเปลี่ยนสินค้า ปัจจุบันตลาดส่วนใหญ่ดูจากความต้องการของชุมชนนั้น ตามสภาพแวดล้อมและการดำรงชีวิตในชุมชน ส่งผลให้คุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ของคนในชุมชนได้ร่วมมือตามนโยบายความปลอดภัยด้านอาหารให้คนดำรงชีวิตตามมาตรฐานและสุขอนามัยกำแพงเพชรมีความหลากหลายของวัฒนธรรมเป็นชุมชนโบราณตั้งแต่สมัยสุโขทัยและมีวัฒนธรรมที่โดดเด่นด้านศิลปะอีกทั้งยังมีชุมชนโบราณที่คงเอกลักษณ์ของชุมชนและสะท้อนความเป็นวัฒนธรรมของชุมชนในจังหวัดกำแพงเพชรได้ดีตลาดมอกล้วยไข่เป็น 1 ใน 5ตลาดริมทาง ตลาดริมทางมอกล้วยไข่เป็นหนึ่งตลาดที่สำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจในชุมชนให้แข็งแรง ในปี 2516-2520 มีการริเริ่มจาการนำกล้วยที่เป็นผลิตภัณฑ์จากการสำรวจทั้ง 2 ร้าน มีค่าเฉลี่ยต่อวัน 2000-4000 เนื่องเจอสถานการณ์โควิดเข้ามาทำให้รายได้และลูกค้าที่มาซื้อหน้าร้านลดลงทางร้านจึงปรับตัวร่วมกับขายของออนไลน์

ประเภทผลิตภัณฑ์และขั้นตอนกระบวนการผลิต

         จากการสัมภาษณ์ เสนอ จำเรียง (การสัมภาษณ์, 26 ตุลาคม 2564) อายุ 65 ปี เจ้าของร้านมอกล้วยไข่ พบว่า ประเภทผลิตภัณฑ์ในตลาดมอกล้วยไข่ จังหวัดกำแพงเพชรเพชร มีผลิตภัณฑ์จากกล้วยและพืชผักผลไม้ที่หลากหลาย ประกอบด้วย 1.กล้วยอบเนย 2.กล้วยเบรกแตก (กล้วยสุกทอด) 3.กล้วยน้ำว้าตาก 4.เผือกเส้นเค็ม 5.เผือกทอดเค็ม 6.ฝักทองอบเนย 7.มันสีม่วงอบเนย 8.ไม้กวาดดอกหญ้า ฯลฯ ดังภาพที่ 5-14

ภาพที่ 5 กล้วยอบเนย

1. กล้วยอบน้ำผึ้ง

  ส่วนผสม
      1. กล้วยน้ำว้าดิบ 5 กิโลกรัม
      2. น้ำตาลปิ๊ป 600 กรัม
      3. เกลือป่น 1 ช้อนโต๊ะ
      4. มาการีน 400 กรัม
      5. น้ำมันพืชสำหรับทอด
   วิธีทำ
      1. ล้างกล้วยน้ำว้าให้สะอาด ปอกเปลือกแช่ในน้ำเกลือ 5 นาที จากนั้นฝานเป็นชิ้น ๆ ผึ่งในตะแกรงพอหมาด นำใส่ถุงพลาสติกพักไว้ 10 ชั่วโมง
      2. นำกล้วยในถุงมาแกะออกเป็นชิ้น ๆ ไม่ให้กล้วยเกาะติดกัน
      3. ผสมน้ำตาล มาการีน เกลือ ให้เข้ากัน
      4. ตั้งกะทะเทน้ำมันลงไปให้ร้อน
      5. ชั่งกล้วย 2.5 กิโลกรัม ส่วนผสมน้ำตาล มาการีน 500 กรัม รวมกัน เทลงไปในกระทะที่น้ำมันร้อนทอดจนกล้วยเหลือง ตักออก ใส่ตะแกรงให้สะเด็ดน้ำมัน (คมสัน เงินกระแชง, 2556)

ภาพที่ 6 กล้วยเบรคแตก

2. กล้วยเบรกแตก

  ส่วนผสม
     1. กล้วยน้ำว้าสุกเหลืองแก่จัด
     2. น้ำมันพืช
  วิธีทำ
     1. ปอกกล้วย และใช้เครื่องไสแล้วลองด้วยภาชนะพลาสติก
     2. กระทะเบอร์ใหญ่และใส่น้ำมันตั้งให้ร้อน
     3. เทกล้วยที่ไสแล้วลงในกระทะใช้ไม้ปลายแหลมคอยคนกล้วย จนกว่ากล้วยจะสุกเหลืองได้ที่
     4. ใช้ตะแกงตักกล้วยขึ้นแล้วพักทิ้งไว้
     5. เกลี่ยกล้วยให้กระจายและทิ้งไว้เย็น
     6. บรรจุลงในถุงพลาสติกไม่ให้อากาศเข้า (อภัย  นามเพ็ง, 2560)

ภาพที่ 7 กล้วยน้ำว้าตาก

3. กล้วยน้ำว้าตาก

  ส่วนผสม
     1. กล้วยน้ำว้าแก่
     2. เกลือป่น
     3. น้ำ
  วิธีทำ
     1. เตรียมวัตถุดิบ และอุปกรณ์สำหรับการทำกล้วยตาก โดยวัตถุดิบหลักก็คือ กล้วยน้ำว้าสุก ปริมาณตามความต้องการ ถาด หรือกระจาดสำหรับใช้จัดเรียงวางกล้วยตาก
     2. เตรียมกล้วย โดยการปอกเปลือกออก
     3. นำกล้วยที่ปอกแล้ววางบนเขียงพลาสติกหรือใช้ถุงพลาสติกรอง ใช้ขวดแก้วสะดวกกลิ้งกดกล้วยให้แบน
     4. นำกล้วยที่กดแบนแล้วเรียงใส่ถาด เมื่อเรียงจนเต็มถาดแล้ว ใช้แผ่นพลาสติกแรปอาหาร หรือถุงพลาสติกใบใหญ่ๆ คลุมเพื่อกันฝุ่นและแมลง
     5. นำไปตากแดดจัด ๆ พอครึ่งวันให้กลับด้านกล้วย ตากแดดและกลับกล้วยอย่างนี้ 2 วัน เมื่อกล้วยแห้งได้ที่แล้วเก็บใส่ภาชนะพร้อมรับประทานได้เลย (Peeranat, 2563)